Та өмнө нь тайлбарлахын аргагүй хачирхалтай сэтгэл хөдлөл мэдэрч байсан уу? Гэнэт буруу газраа байгаа юм шиг санагдах, эсвэл 20-ч хүрээгүй байж ирээдүйн үр удамдаа санаа зовох гэхчлэн ухамсарт сэтгэхүйгээс ангид хачин сонин мэдрэмж төрөх үе бий. Тэгвэл эдгээр өвөрмөц сэтгэл хөдлөлүүд өөрсдийн гэсэн албан ёсны нэртэй байдаг аж. Өнөөдөр та бүхэнд тэдгээрээс танилцуулахаар бэлтгэлээ. 

Орчин үеийн цахим мэдээллийн хэрэгслүүд тэр дундаа олон нийтийн сүлжээ бидний амьдралд бараг л идэх, унтахтай ижил түвшний хэрэгцээ болсон гэхэд хилсдэхгүй болов уу. Хэдийгээр бид тэдгээр хэрэгслүүдээс өөрт шаардлагатай мэдээллийг авч байгаа ч сэтгэл зүйн хувьд зарим нэг асуудалтай тулгарч байдаг гэдгээ төдийлөн сайн мэддэггүй.

Хэдэн жилийн өмнө салсан найз бүсгүй эсвэл залуугаа одоо ч бодож шаналсаар л байна уу? Гэтэл нөгөө хүн тань хэдийн дараачийн амьдралаа эхлүүлчихсэн хээв нэг явж байдаг л биз дээ? Нейробиологийн шинжлэх ухааны үүднээс харвал хүний тархинд очиж буй хайрын мэдрэмж донтолттой тун төстэй гэнэ. Хэн нэгэнд дурлаж эхлэх үед хүний тархинд адреналин, дофамин, серотонин, бүр цаашлаад окцитоцин (эх хүн хүүхдээ харах үед ялгардаг даавар) зэрэг “маш таатай мэдрэмж” төрүүлдэг олон төрлийн даавар ялгарч эхэлдэг аж.

Харам гэдэг нь зөвхөн хандлага бус хүний дотоод сэтгэлээс урсан гардаг хорт шинж юм. Хахир харамч хүмүүс мөнгөтэй харьцах харьцаагаа байр, машин авах гэх мэт хэтийн төлөвлөгөөгөөр зөвтгөдөг. Гэхдээ харамч занг хямгач байдалтай андуурч болохгүй. Харамч хүмүүст мөнгөний хэмжээ чухал биш.

Эрх баригчид амьдралд хэрхэн нөлөөлдөг талаар ард иргэд төдийлөн мэддэггүй. Ихэнхдээ энэ нь үл мэдэгдэх шугамаар ухамсарт нөлөөлдөг аж.  Тэгвэл засгийн газар ямар төрлийн мэдээллийн хэрэгслийг ашиглаж бидний оюун бодолд нөлөөлж, өөрт ашигтай шийдвэр гаргадаг тухай сонирхоцгооё.

Коронавирусийн цар тахал нь дэлхийн бүх хүний хувьд хүмүүстэй биеэр хүрэлцэх хэрэгцээгээ хангаж чадалгүй хамгийн удсан тохиолдол болов уу. Харин энэ асуудал нь бидний эрүүл мэндэд хүртэл нөлөөлдөг ажээ.

Ихэнх хүмүүс түүхэнд нэрээ үлдээхийг хүсдэг бөгөөд ингэхийн тулд өөрсдийн сонгосон салбартаа амжилт гаргаж сайнаар дурсагдахыг хичээдэг билээ. Тэгвэл зарим хүмүүсийн санаатай болон санаандгүй гаргасан үйлдлүүд нь нийгмийн сэтгэлзүйг бүхэлд нь өөрчилсөн үзэгдэл болж түүхийн хуудсанд бичигддэг юм. Тэрхүү өөрчлөлт авч ирсэн үзэгдлүүдийг эхлүүлсэн хүмүүсийн нэрээр нь нэрлэх нь бий. 

Хүмүүс үзсэн харсан зүйлсээ огт мартахгүй байхыг том давуу тал мэтээр харах байх. Гэвч бодит байдал дээр мартах нь эсрэгээрээ амьдрал дээрх хамгийн ашигтай чадваруудын нэг юм. Тэгвэл хүмүүс мартахаа больчихвол бидний амьдрал хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?

Их Британийн Ланкастерийн их сургуулийн эрдэмтэд хосуудын харилцаанд учирдаг хамгийн түгээмэл асуудлыг тогтоохоор нийт 184 мянган хүн дээр ажиглалт хийжээ. Ингэхдээ эрдэмтэд тэдгээр хүмүүст өөрт тохиолдсон харилцааны асуудлаа нэрээ нууцлан илэн далангүй бичих боломжтой тусгай цахим платформыг нээж өгсөн байна. Гэтэл судалгааны явцад салалтын тал дээр сонирхолтой нийтлэг зүйлс ажиглагджээ.

Заримдаа хүмүүс олон жилийн турш хүсэж, мөрөөдөж байсан зорилгодоо хүрэх алхмаасаа буцаж, бууж өгдөг. Эсвэл бүр өөрийн мөрөөдлийг зөвхөн мөрөөдөл хэвээр нь үлдээж түүнд хүрэх ямар ч алхмыг хийхгүй байх нь ч бий. Тэгвэл энэ нь юутай холбоотой юм бол? Хэрхэн амжилтанд хүрч өөрийн хүсэл мөрөөдлийг биелүүлэх вэ?

Хүний хүүхэд насандаа туулж өнгөрүүлсэн амьдрал, тохиолдсон зүйлс нь хожим түүний сэтгэл зүйд  маш хүчтэй нөлөө үзүүлдэг. Тэгвэл эцэггүй өсөх нь сэтгэл зүйд яаж нөлөөлдөг талаарх шинжлэх ухааны тайбар олон хүнийг цочирдуулж, сэтгэлийг нь эмзэглүүлсэн юм. Үүнээс хамгийн цочирдом баримт нь “Эцэггүй өсөх нь  тархины бүтцийг бүр мөсөн өөрчилдөг” гэх өгүүлбэр юм. “Бүр мөсөн” гээд бод доо. Тэгвэл өөр ямар ямар сөрөг нөлөө үзүүлдэгийг доорх нийтлэлээс уншаарай.

Мэдээж хэрэг хүн бүр л хэн нэгнийг үзэж ядаж эсвэл дургүй болж байсан байх. Заримдаа тэрхүү "дургүй" хүн маань тантай эелдэг харьцаж, ямар ч сайн үйл хийсэн тэрхүү хүний талаар сөрөг бодол арилахгүй байх явдал тохиолдож л байсан биз дээ. Сонирхолтой нь энэхүү "дургүй хүрэх" хэмээх сэтгэл хөдлөл нь айдастай холбоотой байдаг аж.