Бүсгүйчүүд найз залуу, нөхрийнхөө үнэнч бус явдлыг олж илрүүлэхдээ хэзээний гарамгай байсаар ирсэн. Сүүлийн үед техник технологи, харилцаа холбоо хөгжсөнөөр тэдний арга улам "нарийссан" байна. Үүний нэг жишээ нь шөнө дунд найз залуугийнхаа FitBit ухаалаг цагны ажиллагааг хянаж, улмаар түүний араар тавилтыг олж мэдсэн Британи бүсгүйн түүх юм.

Дэлхийн түүхэн дэх хамгийн том луйврын хэргүүдийн нэг 1995-1998 оны хооронд болсон юм. Нигерийн иргэн Эммануэль Нвуде (Emmanuel Nwude) огт байдаггүй нисэх буудлыг Бразилын банканд "зарж" 242 сая ам.доллар салгасан явдал нэг хэсэг шуугиан тарьж байв. Тэгвэл Эммануэль хэрхэн ийм том хэмжээний луйвар хийж чадсан юм бол?

Гар угаах нь аливаа халдварт өвчний тархалтыг зогсоох хамгийн үр дүнтэй аргуудын нэг гэдэг нь аль эрт батлагдсан зүйл билээ. Тэгвэл "Hammond Consulting Limited" судалгааны байгууллагын мэргэжилтнүүд "Шингэний физик" нийтлэлдээ гар угаах гол механизмыг харуулсан энгийн загварыг дүрслэн харуулжээ. Тус загвар дээр үндэслэн гарыг хэр хугацаанд угааснаар бүрэн халдваргүйжүүлэх вэ гэдгийг тооцоолж гаргасан аж. 

Кино үзэх дургүй хүн гэж байдаггүй болов уу... Ялангуяа хамаг биеийн шар үс босгож, сүнс зайлтал айлгаж чадах аймшгийн кинонд хэн бүхэн дуртай ч тэдгээр дээр гардаг шиг дотор зарсхийм зүйлстэй бодит амьдрал таарвал ямар санагдах бол? Тэгвэл зарим хүмүүс яг тийм айдас хүргэм дүр зурагтай таарснаа цахим ертцөнцөд хуваалцсанаас хүргэе.

Хог хаягдлын тухай судалгаа хийдэг Нэйт Мэйнард 2013 онд Тайваны нийслэл Тайбэйг зорьж байжээ. Тэрээр тус хотод очсон хойноо алмайрч хоцорсон байна. Нэйтийн хэлснээр: “Намайг анх хөл тавихад энд ширхэг хог ч байгаагүй” гэжээ. Гэсэн ч 20 жилийн өмнө нөхцөл байдал огт өөр байсан юм. 

Өнөө цагт хүүхдүүд гадаа тоглох нь багасаж, гэртээ утас оролдож хэвтэхийг илүүд үзэх болсон гэж шүүмжилдэг. Гэвч байрны гадаах тоглоомнууд доорх шиг байвал байнга гараад баймааргүй санагдах нь ойлгомжтой. Тоглоомын талбайг байгуулахдаа "хэмнэлт" нэрээр хөрөнгөө танаж, хаягдал материал ашиглавал хүүхэд байтугай том хүн цочмоор үлгэр домгийн амьтад бий болдог аж.

Дээрээс шувуу мялаах, хүүхэд өвөр дээр шээх зэргийг хэдий азын дохио гэж үздэг ч зүгээр сууж байгаад нохойны бие засах цэг болохыг азгүйтэл гэхээс өөр юу гэхэв. Яг ийм явдалтай тулгарсан Бразил залуу эхэндээ тэрхүү дөрвөн хөлтэй "даврагч"-ийг болгож өгөхийг хүссэн ч хожмоо уучилж, хамгийн сайн найзаа болгосон нь цахим хэрэглэгчдийн сэтгэлийг хөдөлгөжээ.

Луйтла-Дуймун бол Атлантын далайд оршдог, хад чулуунаас бүтсэн жижиг арал юм. Тус арал нь Дани улсын харъяалалд багтдаг бөгөөд дээр нь нэг ч хүн амьдардаггүй. Хачирхалтай нь Луйтла-Дуймун дээр хаанаас гараад ирсэн нь мэдэгдэхгүй олон хонь бэлчиж байдаг аж.

Цахим ертөнцөд ноёрхлоо тогтоож чадсан томоохон компаниуд хэдхэн жилийн өмнөө худал мэдээлэлтэй тэмцэнэ гэсэн нэрийн дор өөрсдийн үзэмжээр хэрэглэгчдээ цензурлэж эхэлсэн билээ. Саяхан болж өнгөрсөн АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгууль, цар тахлын үед энэ байдал улам дордож байгааг хэн бүхэн анзаарсан биз. Тэгвэл энэ бүхний цаад эзэн нь хэн юм бол?

Хүмүүс үс зүс, хувцасны стиль, гоёл чимэглэл зэргээрээ бусдаас ялгарахыг хичээдэг бол эдгээр амьтдад тэгэх шаардлага байхгүй аж. Зарим нь бүр будчихсан юм уу гэлтэй дэндүү өвөрмөц зүстэй байх юм. Ингээд хэдэн саяд нэг тохиох дэндүү ховорхон зүстэй амьтад азтай хүмүүсийн дуранд буусныг хүргэж байна.

Энэ зун АНУ-ын Флорида мужийн Кис арлууд дээр генетикийн аргаар өөрчилсөн арван мянган шумуулны өндгийг байрлуулжээ. "Oxitec" хэмээх биотехнологийн компани АНУ-ын засгийн газрын хүсэлтээр тэдгээр шумуулнуудыг гаргаж авсан юм. Сүүлийн жилүүдэд Флорида орчмын нутгаар Зика, халуун хумхаа, чикунгунья гэх мэт нэн аюултай халдварт өвчин тараадаг Aedes aegypti төрлийн шумуулны тоо толгой өсөх болсон бөгөөд АНУ-ын эрх баригчид тус шавжийг генетикийн түвшинд  өөрчлөх замаар өвчин тараах чадварыг нь бууруулна хэмээн найдаж байгаа аж. 

"National Geographic" сэтгүүлийн гэрэл зурагчин Кори Арнольд (Corey Arnold) болон биологч Вес Ларсон (Wes Larson) нар ажлын шугамаар баавгайны ичээнд орохоос өөр аргагүй болжээ. Өвлийн улирал байсан учраас тэд баавгайг ид ичиж байгаа хэмээн тооцолсон аж. Гэвч бүх зүйл тэдний бодсоноос эсрэгээр эргэв.