1 Хамгийн ганган цэрэг

Ауди Мөрфи (Audie Murphy) Техаст төржээ. Усан цэрэг болоход намдаад, шүхэрчин болоход өндөрдөөд байсан тул тэр явган цэрэг болсон юм. Түүнийг АНУ-ын 3-р явган цэргийн ангийн 15-р салаанд томилсон ба 1943 онд анхны тулаандаа орж, эр зоригтон болохоо нотолсон тул удалгүй дэслэгч цолтой болжээ. Тэрбээр төв Европын нийт 9 тулаанд оролцсон ч, Францад болсон тулалдаанд хэдийн мэдэгдээд байсан эр зоригоо дахин нотолсон юм.

1945.01.26-нд Францын зүүн хэсэгт Мөрфигийн салаа Германчуудын довтолгоонд өртжээ. Германы 6 танк, 250 цэргийн эсрэг хүчин мөхөстсөн Мөрфи салаагаа ухрахыг тушаагаад танк эсэргүүцэгч болон ганц автомат буутай үлдэж, дайсныг тогтоон барьсан юм. Тэр шархадсан ч, гурван талаас нь довтолж байсан 50 орчим Германы цэргийг устгаж байрлалаа бүтэн цаг хамгаалсны ачаар салаа нь дайралтанд бэлдэж амжсанаар барахгүй дайсныг хөөн зайлуулж чадсан билээ. Дайн дуусахад дөнгөж 21 настай байсан Мөрфи байгуулсан гавъяаныхаа төлөө "Distinguished Service Cross", хоёр "Silver Stars", хоёр "Bronze Star", гурван "Purple Heart", "French Legion of Honor", хоёр "French Croix de Guerr", "Belgian Croix de Guerre" одон медалиудаар энгэрээ мялаажээ. 

2 Шилдгийн шилдэг

"Ace" бол агаарын тулааны үед таваас доошгүй онгоц унагасан нисгэгчид өгдөг хүндэт алдар юм. Дэлхийн II дайны үед ийм цол хүртсэн олон нисгэгч байсан ч, АНУ-ын хошууч Ричард Ира Бонг (Richard Ira Bong) дайсны 40 онгоцыг унагаж АНУ-ын "Ace" болсон бол Их Британийн эскадроны захирагч Мармадюк Патл (Marmaduke Pattle) мөн 40 онгоц унагаж Их Британийн "Ace" болсон билээ.

Гэхдээ тэдний хэн нь ч Германы "Ace" хошууч Эрик Хартман (Erich Hartmann)-ыг гүйцэхгүй юм. Тэрбээр ЗХУ-ын 352 онгоцыг унагасан бөгөөд дэлхийн түүхэн дэх бүх цаг үеийн хамгийн алдарт дайны нисгэгч болсон билээ. Дайн дууссаны дараа Хартман Бавари-Чехийн хилийн орчим бууж өгч, Зөвлөлтийн Улаан Армийн мэдэлд очсон ба Сибирьт 50 жил цөлөгдөхөөр болсон юм. Зүүн Германы агаарын хүчинд зүтгэхээс татгалзсан Хартман яваандаа цөллөгөөс чөлөөлөгдөж, 1955 онд Баруун Германы агаарын нисэхэд элсэж, анхны тийрэлтэт онгоцны салааг удирдах болжээ. Удирдлагатайгаа таардаггүй байсан тэрбээр 1970 онд хурандаа цолтойгоор цэргээс халагдсан бөгөөд үлдсэн амьдралаа нислэгийн зааварлагчаар ажиллаж өнгөрөөсөн ба 1993.09.20-нд бие барсан аж.

3 Оскар авсан генерал

Холливудын олон жүжигчид дэлхийн II дайны үед цэрэгт элссэний дотор зарим нь офицер, зарим нь байлдагч байсан бол хэн нь ч Жэймс Стюарт (James Stuart) шиг өндөр цолонд хүрээгүй юм. Оскарын шагналд 5 удаа нэр дэвшсэний эцэст, 1941 онд "The Philadelphia Story" киногоороо оскар хүртсэн тэрбээр цэрэгт элсэх гэсэн боловч жин хүрэлгүй хасагдаж байжээ. Гэхдээ 1941 оны 3-р сард тэрбээр жин нэмснийхээ хүчинд агаарын нисэх хүчинд элссэн байна. Цэрэгт элсээд ердөө ганцхан жилийн дараа тэрбээр иргэний нисгэгч байсныхаа ачаар дэслэгч болтлоо дэвшиж, сургагч болсон бөгөөд Европыг эзлээд байсан Германы эсрэг бөмбөгдөгч онгоцыг жолоодож явжээ.

1944 онд Стюарт хурандаа болж, АНУ-ын агаарын хүчний 8-р дивизийн 2-р бөмбөгдөгч салааны захирагчаар томилогдсон юм. Тэрбээр дөрөвхөн жилийн дотор хурандаа болж чадсан хэдхэн хүний нэг билээ. Хоёрдугаар дайны дараа Стюарт агаарын хүчинд үлдэж, 1959.07.24-нд генерал цолтой болсны зэрэгцээ Вьетнамын дайны үед мөн бөмбөгдөгч онгоц жолоодож байсан ба 1968.05.31-нд чөлөөндөө гарчээ. Түүний гавьяа зүтгэлийг үнэлэн хоёр "Distinguished Flying Cross", дөрвөн "Air Medal", "Army Commendation Medal", "French Croix de Guerre with Palm" одонгуудаар шагнаснаар зогсохгүй 1985.05.23-нд ерөнхийлөгч Роналд Рейган (Ronald Reagen) ерөнхийлөгчийн нэрэмжит эрх чөлөөний одонгоор шагнаж, хошууч генерал цол олгожээ. 

4 Цаазын ял авсан оргодол

Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед мянга мянган цэрэг оргож, шийтгэл хүлээж байсан түүхтэй. Гитлер л гэхэд 50000 цэргийг оргож, хулчийсан хэмээн цаазаар авч байсан юм. Харин АНУ-ын 50000 гаруй цэрэг оргосон гэдэг яриа байдаг ч, зөвхөн ганцыг нь л цаазаар авсан аж. 1944 онд цэрэгт татагдсан Эдди Словик (Eddie Slovik) хэдийнээ маш их гарз хохирол хүлээгээд байсан 28-р дивизэд томилогдсон юм. Словик " Би маш их сандарч, үхтлээ айж байна, хэрэв тулаан болвол зугтана" гэж хэлж байсан бөгөөд удалгүй амласандаа хүрч оргосон ч, баригджээ.

Салаандаа ирээд тэрбээр дахин оргоно гэдгээ тангараглаж, удирдлагынхаа ятгалгыг огт сонсохгүй байв. Тухайн үед олон цэргийг оргосных нь төлөө цаазаар авах ял оноож байсан ч, эцсийн мөчид шийдвэр өөрчлөгдөж байсан юм. Гэвч Америк цэргүүд Францад ихээхэн гарз хохирол хүлээгээд байсан тул жишээ болгох үүднээс генерал Эйзенхаур (Eisenhower)-ийн тушаалаар Словикийг цаазаар авч орхижээ. Тус цаазын ялыг 1945.01.31-нд гүйцэтгэж, Словик иргэний дайнаас хойшхи оргосныхоо төлөө цаазаар авахуулсан цорын ганц америк цэрэг болсон юм.

5 442-р салаа

422-р салаа хамгийн ганган салаа юм. Салааны байлдагчид нийт 4695 одон медаль, шагнал авсны дотор 2 "Medal of Honor", 52 "Distinguished Service Cross", 588 "Silver Star", 4000 "Bronze Star", 54 өөр бусад медаль хүртсэний зэрэгцээ 9486 "Purple Hearts", 22 "Legion of Merit", 2 "French Croix de Guerr"-ээр шагнуулжээ. Дээрээс нь нэг ч цэрэг оргон зугтаж байгаагүй юм. Тус салааг анх 1943.02.01-нд Мисисипид байгуулсан бөгөөд бүгд "Nisei" сайн дурынхан байжээ. "Nisei" гэдэг нь Японы цагаачдаас төрсөн Япон-Америкчууд бөгөөд ихэнх нь япон хэл мэддэггүй байсны зэрэгцээ ялгаварлан гадуурхал их байсан ч, өөрсдийгөө Америкчууд гэж үздэг байсан хүмүүс билээ. 

6 Жаргалтай хоригдлууд

Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед Канадад 35000 гаруй Германчууд хоригдож байжээ. Явган цэрэг, далайчид, нисгэгчид бүгд нэг дор хоригдож байсан бөгөөд нэг цэрэг энэ тухайгаа "Амьдралын минь хамгийн азтай тохиол" гэж дурссан удаатай. 1940 оны 6-р сард Уинстон Черчилль (Winston Churchill) Британийн дайны олзныхныг хүлээн авахыг Канадаас гуйжээ.

Канадын шорон тус бүр 12500 хоригдлын багтаамжтай 2 байшин, 350 хүний дотуур байр, тус бүр 3000 хүний 2 сувилал, 6 хичээлийн байр, 6 засварын газар, 6 хоолны танхимтай байжээ. Хоёр барилгад бокс, бөх, гимнастик, теннис, гулгуурын спорт заалтай байсны зэрэгцээ 45 гишүүнтэй оркестр, 55 хүнтэй хамтлаг болон бусад жижиг хамтлагуудтай байв. Хоригдлууд газар тариалан болон мод бэлтгэлийн ажил хийж болдог байсны зэрэгцээ олон фермерүүд Герман хоригдлыг ажилдаа туслуулдаг байснаас ихэд ойртож дотносчээ. Зарим Германчууд цэрэгт элсэхээсээ өмнө ан хийдэг байсан тул фермерүүдэд ан хийхийг зааж өгдөг байв.

Эцэст нь 1946 онд Английн засгийн газар хоригдлуудыг Герман руу буцаахын тулд эргэн татсан бөгөөд зарим Германчууд Канадад ажил хөдөлмөр эрхлэн үлдсэн бол мянга мянган Германчууд хуучин фермер андууд дээрээ эргэн зочилдог болсон гэнэ. 

7 "Nazi"-ийн учир

"Nazi" гэдэг бол Германы Үндэсний Социалист Ажилчны Нам буюу "Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei" юм. Гэхдээ тус намынхан өөрсдийгөө "Nazi" бус, Үндэсний социалистууд буюу "Nasos" гэж нэрлэдэг байв. Харин "Nazi" гэх нэршлийг анх Герман-Америк сэтгүүлч Конрад Хайден (Konrad Heiden) тус улс төрийн намыг басамжлахын тулд гаргаж иржээ. "Nazi" гэдэг нь тэнэг гэсэн утгатай "Naczi" гэх нутгийн аялга үгнээс үүссэн бөгөөд тэр дорхноо Европын бусад оронд түгэн тархсан юм. Харин ЗХУ социализмыг гутаан доромжлохгүйн тулд "Nazi" гэсэн үгийг хэрэглэхийг хориглосон бөгөөд тэд Гуравдугаар Рейх Гитлерийг фашист гэж нэрлэдэг байсан билээ. 

8 АНУ-ын цэрэгт элссэн Гитлер

Адольф Гитлерийн ач дүү Уиллиам Гитлер (William Hitler) дэлхийн хоёрдугаар дайны үед АНУ-ын тэнгисийн цэргийн хүчинд элсчээ. Гитлерийн төрөл төрөгсөд бүгд Герман хүмүүс байсан нь ойлгомжтой ч, эцэг нэгтэй ах Алоис Жр (Alois Jr) нь XIX зууны сүүлээр Германаас гарч Ирландад суурьшсан аж. Дараа нь 1910 онд Бриджет Доулинг (Bridget Dowling)-тай гэрлэж, Ливерпүүлд амьдрах болж, 1911 онд Уиллиамыг төрүүлжээ.

1933 онд Адольф Европыг гартаа оруулаад байх үед Уиллиам авга ах дээрээ очиж, гэр бүлийнхээ Еврей гаралтай гэсэн ичмээр түүхийг олонд дэлгэнэ гэж сүрдүүлсэн тул Адольф дүүгээ банкинд өндөр цалинтай ажилд оруулж өгсөн байна. Хожим 1938 онд Уиллиам Английн сонинд "Би яагаад авга ахдаа дургүй вэ?" нэртэй нийтлэл хэвлүүлснийхээ дараа аюулд орсноо ойлгож, 1939 оны эхээр АНУ руу зугтан тэнгисийн цэргийн хүчинд элсэж, авга ахынхаа эсрэг тулалджээ.

Дайны дараа тэрбээр овгоо Стюарт-Хюстон (Stuart-Houston) болгож өөрчлөн эхнэр 4 хүүхэдтэй болж, Нью-Иоркод нам гүмхэн аж төрөх болсон юм. Түүний дайнд оруулсан хувь нэмэр бага байж болох ч, Адольф Гитлерийн ойр дотныхон ч түүний "Nazi" үзлийг эсэргүүцэж байсны нотолгоо болж байгаа билээ. 

9 Английн сүүлчийн шулам

Дэлхийн хоёрдугаар дайн дэлхий дахинд эмгэнэл, аймшиг авчирсан нь эргэлзээгүй. Бүр энэ үеэр аль 1735 онд дууссан "Шулмын ан" хүртэл явагдаж байсан аж. Итгэхэд хэцүү ч, 1944 онд Хелен Дункан (Helen Duncan) Их Британи улсын сүүлчийн шулам болж шийтгэгдсэн юм.

Хелен Дункан 1897 онд Шотландад төрсөн, хүмүүсийг энергиэр эмчилдэг, зөнч байжээ. Тэрбээр сүнс хардаг, тэдэнтэй ярилцаж чаддаг нэлээд алдартай хүн байсан юм. Харин 1944.01.19-нд Англид хийсэн нэгэн заслынх нь үеэр цагдаа нар түүнийг баривчилж орхисон байна. Дункан нэлээд хэдэн сарын өмнө хоёр Британийн хөлөг онгоц живж байгааг харсан тухайгаа ярьж байсан нь ёсоор болсон тул нууц дайралтанд бэлдэж байсан Францын холбоо хүчнийхэн Дунканыг сүнстэй харилцаж, ямар нэг мэдээллийг нь илчилж орхих вий гэж айсан аж.

Түүнийг шүүх ажиллагаа 7 хоногийн турш Лондонд үргэлжилж, 9 сарын хорих ял оноосон байна. Тэрбээр 1944.09.22-нд суллагдсан ч, 1956.12.06-нд нас нөгчих хүртлээ цагдаа нарын дарамтан дор амьдарчээ. 

10 Завгүй Солонгосчууд

Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед Солонгос Японы хаант улсын мэдэлд байсан тул дайн эхлэхэд Солонгос цэргүүд Японы эзэн хааны армийн туган дор тулалджээ. Гэхдээ тэдэн дунд хэсэг солонгос цэрэг Зөвлөлтийн армид олзлогдож, тэдний өмнөөс тулалдаж байгаад Германчуудад дахин олзлогдож, Герман цэргүүдтэй мөр зэрэгцэн байлдаж яваад эцэст нь Америкчуудад олзлогдсон байна.

Ян Кюнжон (Yang Kyoungjong) гэгч солонгос цэрэг олон залуусын хамт 1938 онд Японы цэрэгт татагдаж Халх голд Зөвлөлтийн улаан армитай тулалдаж байхдаа олзлогдон, Зөвлөлтийн цэргийн хоригдол болжээ.

Дараа нь Германчууд Зөвлөлт рүү халдаж, оросууд хүн хүчний дутагдалд орсон тул зүүн фронтын цэргүүдээ баруун тийш шилжүүлж Германтай тулалдсан аж. Зөвлөлтийн дүрэмт хувцас өмссөн Ян Кюнжон Украйнд тулалдаж байхдаа тооны олонд дийлдэн Германчуудад баригдан тэдний төлөө тулалдах болжээ. Ингээд түүнийг Франц руу илгээсэн бөгөөд Холбооныхонтой тулалдаж байхдаа 1944 оны 6-р сард Америкчуудад баригдсанаар сая нэг юм байлдахаас чөлөөлөгдөн, дайн дуустал хоригджээ. 

11 Алдрын одон хүртсэн анхны дайныг эсэргүүцэгч

Шашин шүтлэг, ёс суртахууны улмаас цэрэгт элсэж, зэвсэг агсахыг эсэргүүцдэг хүмүүсийг дайн эсэргүүцэгчид гэж нэрлэдэг. Харин байлдааны хамгийн хүндэт шагнал болох "Алдарын одон" хүртсэн анхны дайн эсэргүүцэгч Америк хүн бол Десмонд Досс (Desmond Doss) юм. Тэр Окинава арлын тулаанд мөр зэрэгцэж тулалдаж явсан олон цэрэг эрсийн амийг аварсан түүхтэй. Тэрбээр протестант шашны үнэнч сүжигтэн байсан ба 1942 оны 4-р сард цэрэгт татагдахдаа дайныг эсэргүүцэгч гэдгээ мэдэгдэн эмнэлгийн ажилтан болжээ. Түүний хувьд итгэл бишрэлээ алдалгүйгээр эх орныхоо төлөө зүтгэх ганц арга нь энэ байсан юм.

Цэргүүд итгэл үнэмшлээс нь болж түүнийг ихэд гадуурхдаг байсан ч, тэр 307,77-р эмнэлгийн дивизэд хүчин зүтгэж, олон тулаанд гавъяа байгуулсан байна. Үүнийг нь үнэлэн түүнийг "Bronze star" одонгоор шагнасан бөгөөд 1945 онд Досс Окинавагийн тулаанд оролцжээ. 5-р сард Япончуудын галыг тэсвэрлэж чадаагүй Америк цэргүүд шархдагсадаа үлдээн нуувчинд орохоос өөр замгүй болов. Гэвч Досс нуувч руу орж амиа хоохойлохоос татгалзан, галын шугаманд шархадсан цэргүүдийн дэргэд үлдэж, дайсны гал дор цэргүүдийг нэг нэгээр нь үүрэн 10 метрийн гүн дэх нуувчинд зөөн оруулж байсан ажээ. 

1945.10.12-нд ерөнхийлөгч Харри Труман (Harry Truman) түүний 75 цэргийн амийг аварсан баатарлаг гавъяаг нь үнэлж, "Алдарын одон" шагнасан бөгөөд дайны дараа тэрбээр үлдсэн амьдралаа сүмийн төлөө зориулж, 2006.03.23-нд нас нөгчсөн билээ. 

12 Нисгэгчдийн нэр төр

1943 оны зул сарын баяраас хэдхэн хоногийн өмнө АНУ-ын агаарын нисэх хүчний дэслэгч Чарли Браун (Charlie Brown) даалгавраа биелүүлээд В-17 бөмбөгдөгч онгоцтойгоо Германаас буцаж явжээ. Түүний багийнханд хүнд гарз хохирол учирч, өөрийнх нь онгоц суманд оногдсон байсан тул дөнгөн данган агаарт тогтож байв. Гэтэл Германы бүрэн зэвсэглэсэн Bf-109 сөнөөгч онгоц ойртон иржээ. Браун арай ядан нисч явсан тул яаж ч чадалгүй үхлээ тосон авахад бэлдсэн байна. Гэвч Германы нисгэгч Америк нисгэгчид ёслоод түүнийг Хойд мөсөн далайг гаталж, Английн агаарын зурваст очтол нь урд нь нисч, аюулгүй хүргэж өгсөн аж.

Герман нисгэгчийг Франц Штиглер (Franz Stigler) гэдэг байсан бөгөөд 45 дайсны онгоц сөнөөсөн "Ace" байжээ. Тэр өдөр нүдэнд харагдсан Холбооны нисэх онгоц бүрийг устгах даалгавартай байсан ч, Брауны онгоц авсан гэмтлээсээ болоод аюул занал учруулж чадахгүйг нь ойлгосон Штиглер гал нээж чадаагүй аж. Америк нисгэгчийг хүргэж өгсөн явдал нь Штиглерт тун аюултай байсан юм. Штиглер Холбооны нисэх онгоцтой тулгарч болох байснаас гадна даалгавар гүйцэтгээгүйгээр барахгүй дайсандаа тусласан хэргээр өөрийнхөндөө шийтгүүлж мэдэх байсан ч, азаар хоёр нисгэгч хоёуланд нь аюул тохиогоогүйгээс гадна дайнд амь үрэгдэлгүй, эсэн мэнд үлдэж чадсан байна. 

Олон жилийн дараа 1987 онд Чарли Браун түүний амийг өршөөсөн нисгэгчийг хайж эхэлсэн ба Канадад амьдарч байгааг нь олж мэдсэнээр утсаар холбоо тогтоон, 1990 онд хэн хэнээ хүндэтгэж явсан сэтгэлээр учран золгож, сайн нөхөд болжээ. 

13 Хамгийн сүүлчийн морин цэргийн салаа

1942.08.24-нд 2000 хүний бүрэлдэхүүнтэй Сибирийн 812-р явган цэргийн анги Дон мөрний ойролцоо нэмэлт хүчээр ирээд байсан Италийн морин цэргийн ангитай тулгарчээ. Зөвлөлтийн армийнхан ирэхийг харсан Италийн хурандаа Алесандро Бетони Казаго (Alessandro Bettoni Cazzago) сонголтгүй болж, цэргүүддээ дайрахыг тушаасан байна.

Сэлэм агссан 600 морьт цэрэг уухай хашхиран сүүлийн үеийн автомат буу, миномётоор зэвсэглэсэн Зөвлөлтийн 2000 цэргүүд рүү дайрч, зүүн талыг нь сэт цохин бутаргажээ. Тоогоор илт давуу байсан Зөвлөлтийн анги 150 цэргээ алдаж, 600 хүнээ олзлуулсан бол Италичууд 40 хүн, 100 агтын хохирол хүлээсэн байна. Тухайн үед төмөр утас, танк, автомат зэвсгүүд ямар ч морьт цэргийг дагуулахгүй гэж боддог байсан ч, эл явдал буруу болохыг нь нотолсон билээ. 

14 Галзуу Жек

Дэслэгч хурандаа "Галзуу Жек" хочит Черчилль 1936 онд Британийн армийн цэргээс халагдаж, сонингийн редактор, загвар өмсөгч хийдэг болсон юм. Тэр авьяаслаг цуур хөгжимчин байсны дээр сайн харваач байсан ба 1939 оны Байт харвааны дэлхийн аваргад Англи улсыг төлөөлөн оролцож байжээ. 1940 онд тэрбээр Английн армид дахин элсэж, хосгүй нэгэн гэдгээ нотолсон юм. Черчилль цуур хөгжим, нумаа үүрч, илдээ агсаад "Commando" хэмээн уухайлдаг байсан бөгөөд 2-р салааг удирдан Норвеги, Итали, Югославт тулалдаж явжээ. Салерно дахь тулаанд Черчилль зөвхөн илдээр тулалдан 42 Германыг олзолж, дайсныхаа эрүүг мултлах шахаж байсан удаатай.

Харин 1944 оны Югославын тулаанд түүний цэргүүдийн дийлэнх нь шархдаж амь үрэгдсэний дээр Черчиллийн сум дуусчээ. Үхлээс зайлах аргагүйгээ ойлгосон тэрбээр цуур хөгжмөө тоглож гарсан ба хажууд нь бөмбөг дэлбэрч ухаан алдсанаар олзлогдож, "Sachsenhausen"-ийн хорих лагерьт хүргэгдсэн ч, оргож орхисон юм. 1945 онд дахин баригдан, Австрийн шоронд хүргэгдсэн ч, мөн л зугтаж, Англи руугаа ирж чадсан бөгөөд түүний нум сум эвшээлгэж тавьсан хамгийн сүүлчийн сум 1940 онд Францад Герман түрүүчийн зүрхийг нэвт сүлбэж хөнөөсөн түүхтэй. 

15 Жил бүр нэг минут

Жил бүрийн 8-р сарын 1-ний өдөр Польш улсын Варшав хот нэг минутын турш үхсэн мэт ямар ч хөдөлгөөнгүй болдог ажээ. Эл заншил 1944.08.01-нд анх эхэлсэн бөгөөд 17:00 цагаас эхлэн 60 секундын турш автобус зогсож, хүмүүс алхахаа больж, хэн ч юу ч хийж байсан ажлаа завсарлан хөшөө адил гацаж, цаг хугацаа зогссон мэт болдог. Энэ нь 1944 оны Варшавын бослогыг эргэн дурсаж буй хүндэтгэл юм.

Тэд "Nazi"-ийг эсэргүүцэн эрх чөлөөгөө олж авахыг оролдсон ч, бүтээгүй бөгөөд Польшийн арми 63 өдрийн бослогод нийт 200000 цэрэг эрсээ алдсан билээ. Польшууд эл дайралт нь Германы цэргийн хүчийг хувааж, сулруулан, Зөвлөлтийн улаан армид давуу тал олгон, холбоо тогтооно гэж бодсон ч, харамсалтай нь тийм зүйл болоогүй юм. Иймийн тул Варшав хотын бүх иргэд эмгэнэлтэйгээр амь үрэгдсэн зоригт баатруудаа жил бүр дурсан санаж, нэг минутын турш хүндэтгэл үзүүлдэг ажээ. 

Дэлхийн дайны талаар бид түүхийн хичээлд үзэж байснаас ондоо зүйл бараг мэдэхгүй ч, энэ удаагийнхаа мэдээллээр бид дайны хар бараан бүхнийг улиг болтол давтан өгүүлэхийг бодсонгүй, хамгийн сонирхолтой гэсэн баримтуудыг түүн хүргэлээ. Аль түүх танд хамгийн сонирхолтой санагдаж, сэтгэлд тань хүрсэн бэ?