“Мєнгєний сонгууль болно” гэж эрхэм тvшээд нь ч, улс тєрчид нь ч, иргэний хєдєлгєєнийхєн нь ч ил тод хvлээн зєвшєєрч зарлаад байгаа нь иргэд биднийг доромжилсон хэрэг биш гэж vv. “Мєнгєгvй ард тvмэн мєнгєтэй намайг л сонгоно” гэж бодогсод сонгогчид биднийг ханандаа цаггvй, ширээндээ халуун савгvй, нvvрэндээ энгэсэггvй, халаасандаа календарьгvй гэж боддог бололтой. Уучлаарай улс тєрийн намууд аа, эрхэм нэр дэвшигч ээ! Манайх ханандаа цагтай, халуун савандаа цайтай. Хариуцлагагvй тєрдєє дургvйцсэн уур бухимдал ч дvvрэн. Харин халаасанд маань мєнгє байхгvй. Тvvнийг минь ашиглаж нэр дэвшигчид ард тvмнийг мєнгєєр зодох нь. Хэрвээ vнэхээр мєнгє єгєх гээд байгаа бол сонгуулийн хахуулиа виза карт нээж бидний дансанд хийгээч. Ил биш далд тэгээд ч баригдахгvй ийм арга байхад заавал олны нvдэнд гардуулж, хэл ам тарихын хэрэг юун билээ. Тэртэй тэргvй Сонгуулийн ерєнхий хороо таныг шийтгэхгvй. Худлаа гэвэл єнгєрсєн сонгуулиудын vеэр гарсан хэрэг зєрчлvvдийг хэрхэн шийдсэн дvнг сонирхоорой л доо.

Тэгэхдээ мартаж болохгvй нэг нєхцєл бий. Мєнгєний тєлєє нэр дэвшигчдийг сонгох уу, зодох уу гэдгийг шийдэх эрх бидэнд бий. Ажиглагчид, ухуулагчид гэж сонгуулийн vеэр гэнэт газраас ургачихдаг тvр зуурын ажилчид байх. Сонгогч олноосоо биш єрсєлдєгчдєєсєє нvд салгахгvй ажиглагчид цонх онгойлговол хааж, захиа ирвэл урж, мессэж ирвэл нvдээ томруулж, эвшээвэл амыг нь хааж, бохь зажилбал цаасыг нь хайдаг нэг ёсондоо Деррикээс илvv юу гэхээс дутуугvй мєрдєгчид. Хамгийн сvvлийн буюу нийслэлийн иргэдийн тєлєєлєгчдийн хурлын тєлєєлєгчийн сонгуульд А намаас нэр дэвшигч ирэх сонгуулийн ухуулагчдын цалингийн доод хэмжээг хамгийн бага нь 20,000 тєгрєгєєр “албан бусаар” тогтоож єгсєн. Сонгуулийн vнийг, ухуулагчдын ханшийг єсгєж єгсєн буянтай амьтан. Уг нь ажиглагчид бол нам намынхаа нєхдийн итгэл найдварыг 100 хувь даасан, урдаг нохой шиг ярдаглаж, улаан хєлтєн гаргахгvй хэрэлдэх чадвартай амьд камерууд байдаг.

Гэтэл ажиглагчид байсаар байтал сонгууль будилна гэдэг камерийн дуран, бичлэгийн хальс дууссанаас ялгаагvй зvйл. Нам бvхэн ажиглагчдаа бэлдэж, заавар зєвлєгєє єгєх. Харин орчин vеийн шаардлагаар интернэт орчинд ажиллах ажиглагчдаа бэлдсэн нь хэд л бол. Сонгууль болгоны ємнє, бас дараа нь муулуулж байдагаараа Монголдоо алдартай Сонгуулийн ерєнхий хороо дараа жил сонгуулийн систем єєрчлєгдєнє гэдэгт бат итгэлтэй байгаа. Энэ итгэл, эрчээрээ Интернэт ажиглагчдыг сургах, цэгцлэх ажилд орно гэдэгт найднам. Сонгуулийн шинэ хуулийнхаа тєсєлд сонгуулийн ерєнхий хороо ч бай, хууль санаачлагч, батлагчид ч сонгуулийн хуулийн цоорхойг интернэтээр ашиглахгvй, интернэтийг ашиглан элдэв муу зvйл болон хууль зєрчсєн vйлдлvvд хийхгvй байхыг сайн тусгах ёстой. Удахгvй гарах сонгуулийн ажиглагчдын журамдаа ч тусгах нь зvйтэй санагдах юм. Жишээ нь: удахгvй болох сонгуулийн сурталчилгааны хугацаа дууссан тохиолдолд монголчууд бидний ихээр ашигладаг Yahoo messenger мєн элдэв сервэрт байрлах имейл хаяг буюу электрон шуудангаар, элдэв янзын вэб сайтуудаар сурталчилгаа явуулбал хууль хяналтын байгууллага нь эргээд хэнтэй хариуцлага тооцох вэ. Тэрхvv имейл хаягийг хэн бэ гуай нь ч хаанаас, хэний нэрээр нээж болно.

Хаа нэгтээгээс сурталчилгаа явуулаад байгаа vл vзэгдэгч эрхмийг хууль хяналтынхан илрvvлж чадах болов уу. Магадгvй сурталчилсан хvнийг нь сэрдэх, мєрдєх, хардахад, хэрвээ тvvнийг улс тєрийн єрсєлдєгч нь санаатайгаар магтан хорлосон бол бvр ч илрvvлж чадахгvй, жинхэнэ ПР агентлагуудын ярих дуртай ХАВ ХАР ПИАР гээч болно. vvнийг одоо л бодолцохгvй бол хэзээ бодох билээ. Саяхан хэдэн сарын ємнєєс дvvрэг, хороо бvр иргэний, цаанаа сонгогчдын бvртгэлээ хийлээ. Улсын хэмжээнд дууссан дуусаагvй нь мэдэгдэхгvй энэ бvртгэлийн дvн зарим сонин, сэтгvvлчдийн балыг дуусгаж байх шиг. Vvнийг шийдэхэд тийм хэцvv гэж vv. Ялангуяа тєрийн том байгууллагын хувьд сонгогч бидний нэрийг аймаг, нийслэл, сум, дvvрэг, хороо багаар нь ярайтал ИНТЕРНЭТ-д байрлуулж яагаад болохгvй гэж.

Ингэвэл нєгєє хаягаараа оршин суудаггvй, Монголдоо байдаггvй, сонгуулийн vеэр босч ирдэг нас барагчид гээд сонгууль будилуулагч vл vзэгдэгчид алга болохгvй гэж vv. Бvрмєсєн эс гэхэд эрс багасах вий. Тэр тусмаа интернэт ажиглагчид сонгууль хэрхэн явагдаж буйг ажиглалаа гээд хамтдаа тєсєєлье л дээ. Сонгогч vvдээр орж ирлээ Интернэт ажиглагч болон намын бvх ажиглагчид тvvнийг харлаа. Интернэт ажиглагч нэрсийн жагсаалттай вэб хуудаснаас сонгогчийн нэрийг тєвєггvй олж, сонголтоо зєв хийхийг хvсэн бvртгэлээ. Гараад явмагц нь вэб сайтад “сонгууль єгсєн” гээд тэмдэглэчихнэ. Магадгvй гэртээ байгаа, кино чатад сатаарсан хvмvvс сонгуулийн ирцийг ширээн дээрээсээ бvртгэн, хvссэн vедээ айвуу тайвуу очиж саналаа єгчихєєд хариад вэб сайтаас СОНГУУЛИА ЄГЧ, ИРГЭНИЙХЭЭ VVРГИЙГ БИЕЛVVЛСЭН-ээ нягталж харчихаад сэтгэл тайван телевизээ vзэх нь ард тvмэн бидэнд болон сонгуулийн ерєнхий хороонд хэрэггvй гэж vv. vл vзэгдэгч сонгууль будилуулагчид алга болохгvй гэжvv. Дашрамд сануулахад, нэр дэвшигчдэд биеэ vнэлэгч шиг л ашиглуулаад хоцордог нь сонгогч бидний ч буруу. Биднийг тэд цаасаар хуурч, бид харин цаасан дээр тэднийг зурдаг бохир сонгуулийг энэ удаа гаргахгvй байвал яасан юм бэ.

Єнєєдєр алтан уул амлаж буй нэр дэвшигч эрхэм тvшээ болохоороо дахиж танд таван тєгрєг єгєх байтугай, тааралдаж ч чадахгvй. Ер нь тойрогтоо ирдэггvй, сонгогчдоо тоодоггvй гишvvдийн жагсаалтыг Алтантvрvvд гаргаж, гэрт нь захиалгаар хонуулах сан. Мєн ч олон айлд хононо доо. Хєєрхий Алтантvрvv залуу хvн тулдаа л тэр захиалгыг барагдуулах биз.