2009 оноос эхлэн санхүүгийн салбарт нэр нь дуулдах болсон криптовальютын тэртээ 1983 оноос эхтэй ажээ. Тухайн үед Стефан Брендс болон Давид Чаум нар дэлхий дахинд цахим вальют хэрэглэх санааг дэвшүүлж, банк санхүүгийн салбарт шинэчлэл хийх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлж байв. Гэвч тухайн цаг үед энэ нь хэтэрхий шинэлэг гэмээр зүйл байсан тул төдийлөн амжилт олоогүй гэдэг.

Хожим 1997 онд Адам Беков дэлхий нийтэд хакеруудын дайралтаас хамгаалж, хэрэглэгчийн мэдээллийг алдагдахаас хамгаалах Hashcach системийг танилцуулав. Ийнхүү цахим аюулгүй байдал бүрэн хангагдсан тэр цаг үеэс цахим арилжааны мөнгөн тэмдэгт гүйлгээнд нэвтрэх үйл явц эрчээ авч, тус систем дээр үндэслэн блокчейн сүлжээ бий болжээ.

Үүний дараа Хал Финни Hashcach системд шинэлчлэл хийснээр цахим гүйлгээ, нууцлалын аюулгүй байдал бүрэн хангагдсан түүхтэй. Ийнхүү тухайн үед цахим гүйлгээний хэрэгсэл нэвтрүүлэхээр зорьж байсан DigiCash систем 1998 онд дампуурчээ.

Харин орчин цагт криптовальютыг IT-технологийн салбартай холбон төвлөрсөн бус тогтолцоотой системийг бүрдүүлж, хэн бүхэн арилжаанд оролцож, койныг гүйлгээний хэрэгсэл болгох ч боломжтой болсон билээ.

Биткойны үүсэл

Биткойныг үндэслэгч Сатоши Накамото 2007 онд өөрийн нэрээр криптовальют сэдэвтэй илтгэл бичин хэвлүүлж байсан бөгөөд 2009 оны 1-р сарын 9-ний өдөр биткойны анхны загварыг танилцуулж байв. Гэхдээ тухайн загвар зөвхөн Windows 2000, Windows ХР болон Windows NT үйлдлийн системийг дэмждэг байсан аж.

Түүнээс хойш Сатоши Накамото болон түүний багийнхан биткойны хөгжүүлэлтэд ихээхэн анхаарал хандуулан ажилласан бөгөөд нэг сарын дотор тэд 50 биткойн олборлож анхны гүйлгээг Сатошигоос Хал Финни рүү хийж байжээ. Ийнхүү мөн оны намраас биткойн олборлогчдын тоо нэмэгдэж, хүмүүс ч  криптовальютыг анхааралтай ажиглах болжээ.

2009 оны 12-р сард биткойны хоёр дахь хувилбар гарч, Linux үйлдлийн системийг дэмжин ажилладаг болгосон бөгөөд мэдээллийг олон сувгаар зэрэг боловсруулах боломжтой болгосон нь хамгийн том дэвшил хэмээгдэж байв.

Улмаар 2010 онд Биткойн 3.0 хувилбар танилцуулагдсан цагаас эхлэн олборлогчдын тоо эрс нэмэгдэж, өндөр хүчин чадалтай график картуудыг койн олборлолтод зориулан хэрэглэх болов. Удалгүй койн олборлолтын ферм, криптографик, гэх ойлголтууд гарч, анхны крипто фермийг ArtForz гэх хочтой нэгэн нээж, биткойн олборлож эхэлжээ.

Гэнэтийн халдлага

Бүх зүйл жам ёсны дагуу явж байсан мэт боловч криптовальютын хөгжил тийм ч дардан байсангүй. 2010 оны 8-р сард нэгэн том алдаа крипто зах зээлд байгаа нь ажиглагдсан нь урьдчилан анализ хийгдэлгүй гүйлгээ хийгдэж байсан явдал байв. 8-р сарын 15-ны өдөр хакерууд энэхүү сиймхийг ашиглан дайралт хийж, 184 тэрбум биткойныг үүсгэж, 2 хаяг руу хуваан шилжүүлэг хийж авчээ. Энэхүү халдлагын ачаар системд шинэчлэл хийж, хууль бусаар үүсгэсэн 184 тэрбум койныг устгажээ. Түүнээс хойш өдийг хүртэл криптовальютын зах зээлд ийм халдлага ахин гараагүй юм.

Анхны олборлолтын цөөрмүүд 2010 оны 11-р сараас эхлэн бий болж, хүмүүсийн сонирхол нэмэгдэх тутамд эдийн засгийн хуулийн дагуу нийлүүлэлт буурч эхэлжээ. Ийнхүү хөл дээрээ босч эхэлсэн биткойныг үндэслэгч Сатоши Накамото 2011 онд орхив. Тухайн цаг үед биткойныг олборлоход хялбар боловч хэрэглээ хязгаартай байсан тул хүмүүс ханшийн өсөлт явагдана гэдэгт тийм ч итгэлтэй байсангүй. Иймээс ч хөрөнгө оруулах хүмүүс тун цөөн байв. Тиймдээ ч нэгэн эр 2 ширхэг пиццаг 10000 биткойноор худалдан авч байсан түүх бий. Тэрхүү пиццаны үнэ жилийн дараа 100,000 ам доллар болсон бол 3 жилийн дараа 9 сая ам.доллар болсон гэдгийг бид мэдэх биз ээ.

Тэгвэл хамгийн анхны крипто мөнгийг хэн бүтээсэн бэ?

Өдгөө хэдэн мянган криптовальют арилжаалагдаж, алдартай дуучин, жүжигчид ч өөрсдийн гэсэн койнтой болоод буй билээ. Тэгвэл хамгийн анхны криптовальютыг 1998 онд Ник Шабо болон Вей Дай нар бүтээж байжээ.  Ник Шабо өөрийн цахим мөнгөндөө “Дижитал алт” гэсэн нэр өгсөн бол Вей Дай “B-Money” гэж нэрлэж байв.

Тэгвэл өдгөө криптовальютыг дэлхий даяар олон талт өнцгөөс хүлээн авч, эсрэгүүцэх, хүлээн зөвшөөрөх хоёр туйлд хуваагдаад байна. Мэдээж одоогоор санхүүгийн тогтолцоонд эрс шинэчлэл хийхэд дэлхий нийт бэлэн биш боловч асар олоны тооны криптовальют зохиогдсоор байгааг хязгаарлах арга үгүй билээ. Цаг хугацааны эрхээр биткойн ч Bitcoin Cash болон Ubiq гэхчилэн өөрөө өөрийгөө хувилж гарсан байгаа нь үүнийг гэрчлэх биз ээ.

Одоогийн байдлаар АНУ, Япон, Герман зэрэг орнууд криптовальютыг гүйлгээний хэрэгсэл болгон хэрэглэхийг зөвшөөрөөд байгаа бол Тусгаар орнуудын хамтын нийгэмлэгийн гишүүн орнууд криптовальютыг хуульчлах асуудлыг хэлэлцэж буй ажээ.

Ийнхүү нэгэн цагт цөөн хэдэн хүмүүсийн хөгжилдөх хэрэгсэл болж байсан криптовальют өдгөө хүмүүсийн ашиг олох нэгэн хэрэгсэл болжээ. Энэ хугацаанд түүний үнэ цэн, ач холбогдол ч үлэмж хэмжээгээр нэмэгдсэн нь мэдээж биз ээ. Хэдийгээр криптовальютын зах зээл өсөн нэмэгдсээр байгаа боловч койн олборлох хэрэгсэл хэт үнэтэй тул цаашдаа технологийн шинэчлэл хийж, олборлолтын хэрэгслүүдийн үнийг бууруулах шаардлага тулгарч буй юм. Түүнчлэн олон улсад криптовальютын автомат машин ч нийтийн хэрэгцээнд нэвтэрч, биткойн хурдан шуурхай, найдвартай, аюулгүй гэсэн хүний хэрэгцээг бүрэн хангах үзүүлэлтүүдээрээ бусад төлбөрийн хэрэгслүүдээс ялгарсаар байна.