Хєхєєр биеэ будсан асар олон дайчдаас дайснууд vхтэлээ айдаг байсан хэмээн Юлий Цезарь бичиж vлдээсэн байдаг. Vvн дээр кельтчvvд нэмээд vсээ улаан шавраар бvрхvvлж биеэ шивээсэн зургаар эрээчдэг байжээ.Кельтvvдийн нэг омог болох бриттvvд эвтаназии (амийг егvvтгэх) хийхэд нэг их ёсчирхоод байдаггvй байжээ. Эдгэшгvй євчтэй хvнийг хаднаас зvгээр л шууд тvлхэж унагадаг байв.

 

1

XVI зуунд Хятадад єєрийгєє егvvтэх хvн нэг фунт давс иддэг аргыг єргєн хэрэглэдэг байжээ.

Эрт vед золигт гаргах хvн, эсвэл зодуулах эрэгтэй хvvхэд гэдэг нь бодитой байх ёстой албын нэг байв. Хааны удмын хvvхдийн хичээл дээр суудаг байсан хvvхдийг vнэхээр ингэж нэрлэдэг байж. Хэрэв хан хvv хичээл заалгаж байхдаа буруу хариулбал vvнийх нь тєлєє єнєєх эрэгтэй хvvхдийг зоддог байж. 

Эрт vед Персийн арми агуу их хvчний илэрхийлэл болж байв. Энэхvv армийн чєлєєлсєн хотууд уг армийг тэжээх нь зайлшгvй байдаг. Тэрхvv хоолыг Персийн хаан Ксеркс єєрийн 15 мянган цэрэг болон дагуулуудтайгаа хамт зооглодог байсан аж. Энэ бєєн цэргvvдийг хооллоход одоогийн ханшаар 100 сая орчим доллар зарцуулагддаг байсан гэсэн тооцоо бий. 

Энэ зардалд алт мєнгєєр хийсэн дарсны цом, Ксеркст єєрт нь зориулсан vнэт арьс эдээр хийсэн сvvдрэвч (майхан) зэрэг зvй олон бэлэг сэлт ордог байв. Энэ бvхнийг арми цааш аян замд хєдлєхдєє аваад явдаг байжээ. 

2

Шархыг анх “сэрvvцvvлэн” євдєггvй болгох аргыг Пергамумаас гаралтай мэсчин боол Гален бодож олжээ. Мэснээс олсон хvнд хєнгєн шархны тэсэхvйеэ євдєлтийг намдаахын тулд тэрээр оливын (чидун жимсний) тосыг мяндас, сарнай цэцгийн навчтай хольж тvрхдэг байжээ. Ийм холимог тvргэн ууршдаг тул сэрvvцvvлэх мэт vйлчлэл vзvvлж євдєлт намдах мэт болдог аж. Гален энэ холимогоо кератум хумидум хэмээн нэрлэжээ. Эдvгээ ийм тvрхлэгийг «кольдкрем» («сэрvvцvvлэгч тvрхлэг») гэдэг.

Дундад зууны шар айраг одоогийнхыг бодвол єтгєн байж. Єтгєнєєрєє овъёосны кисель (ундаа)-г санагдуулдаг. Энэхvv шар айргийг муутгахгvйн тулд чанадаг. Хожим нь зєрєг цэцэгийг консервант болгон ашигласнаар шар айраг жаахан шингэрсэн байна.

Хэрэв сvм хийдийн лам нарын зvгээс «Бурханы єгсєн хоолыг идэхдээ тvvний єгсєн хэрэгсэл болох хуруугаар идэх хэрэгтэй» хэмээгээд сэрээг хориглоогvйсэн бол европчууд аль эрт сэрээг хэрэглэж эхлэх байлаа. 

3

Эрт vед усан цэргvvд амандаа ядахдаа нэг ч гэсэн алтан шvдтэй байхыг хичээдэг байсны учир нь юу юм бол оо? Эцсийн гунигт тєгсгєл болох єдєр гэрээсээ хол хvний нутагт явж байхад таарвал оршуулахад зардал хийх хэрэгтэй гэдэг байжээ. 

Эрт vед аливаа тодорхой єнгє хvvхдээс хорон муу сvнсийг зайлуулж чадна гэж vзэг байв. Цэнхэр єнгє тэнгэрийн сайн санаат сvнсийг илэрхийлдэг тул эрэгтэй хvvхдvvд иймэрхvv єнгєтэй хувцас ємсєх жишээтэй. Эмэгтэй хvvхдvvд эрэгтэй хvvхэд шиг vнэ цэнэтэйд тооцогддоггvй байсан тул хар, эсвэл саарал єнгийн даашинз ємсдєг байжээ. Зєвхєн дундад зууны vеэс эмэгтэй хvvхдvvдэд ягаавтар єнгийг ємсгєж эхлэжээ. 

Дундад зууны vед угаалгын нунтагийг модны давирхайг шээстэй хольж хийдэг байв.

XVIII зуунд европын ганган хvvхнvvд хємсєгєє хусаж оронд нь хулганы арьсаар хийсэн хємсєг наадаг болжээ.

Шотландын хєєрєгт хуурыг эхлээд хонины ходоодоор хийдэг байж.

Яндан хєєлєгчдєд жилд гурван удаа — хавар, намар, зул сарын баяраар нvvрээ угаахыг зєвшєєрдєг байжээ. Бусад vед тэд хєє тортогондоо баригдан явдаг байв. 

Эртний египетчvvд хvмvvсийг муми болгодог байсныг бvгд мэднэ. Тэд шvтдэг амьтдаа тєдийгvй муур, матар, шувууд, зарим тєрлийн загас, цохыг ч хvртэл мєнжvvлэх гэж оролдож байв. Єнєє vед загасыг бараг л эртний египетчvvдийн жороор мумижvvлж байгаа боловч бинтээр ороодоггvй байна. 

4

Вашингтоны нэг шоронд хvн хазсаныхаа тєлєє нэг нохой найман жил хоригдож байна.

XVIII зууны Их Британид шотланд ханан хээтэй нэхмэл, эсвэл хєєрєгт хуурыг хэрэглэвэл алах ял зааж байв.

Эмэгтэйчvvд уруулын будаг гарахаас ємнє нvдэж нунтагласан цохоор хийсэн тvрхлэгийг ашиглаж байж. 

Дээр vед их Британий сургуулиудад хоёр тєрлийн савааг зодуур болгодог байв. Багавтар савааг 15-аас доош насныхыг, томовтор савааг арай ах хvvхдvvдийг зодоход хэрэглэдэг байжээ.

Ардчилсан Британид тухайн vед яншиж уймарсан эхнэрvvдэд шийтгэл vзvvлдэг байв. Тэдний толгойд металл шаагисан ялтастай тор угладаг. Хэрэв эмэгтэй ярих гээд байвал энэхvv тор хэл рvv нь шигдэж орох аюултай байв. 

Далайн дээрэмчид даатгалтай байв. Ахмад Генри Морганы хоёр хєлгvй болсон усан цэрэг 1500 монет (испаний талер) эсвэл 15 зарц авдаг байжээ. Хэрэв хоёр гараа алдвал нєхєн олговор нь єсч 1800 монет, 18 зарц авах болдог. Хэрэв тулалдаанд нvд хурууныхаа аль нэгийг алдвал 100 зоос, нэг зарцтай болдог байна. 

5

Ромын эзэн хаан Гай Цезарь «гуталчин» гэсэн хочтой байв. Учир нь тэр багасаасаа цэргийн хуаранд хvмvvжиж vргэлж цэргийн дvрэмт хувцас ємсдєг байсан аж. Энэ хоч латины «Калигула» гэсэн vг болж насан туршдаа ийм нэртэй явжээ. 

Нийтийн санаа бодлыг vл харгалзан Кама Сутра нь сек байрлалыг зургаар харуулсан лавлах бичиг болоод зогсохгvй, номны дєрвєн бvлэг хайр сэтгэлд, хоёр бvлэг эхнэртээ яаж хандах тухайд, таван бvлэг єєртєє хэрхэн эхнэрээ олж авахад, зургаан бvлэг бусдын эхнэрийг єєртєє хэрхэн татахад, хоёр бvлэг хvмvvсийг хэрхэн єєртєє татахад зориулагдсан аж. 

1409 онд католикчууд дєрвєн пап ламтай болчихсон байв. Франц болон италийг баримтлагч талынхан папын хаан ширээнд V Александрыг залахыг дэвшvvлж, тухайн vед байсан хоёр пап лам (XII Грегори ба III Бенедикт) сvvлийн агшинд сонгуульд оролцохоос татгалзсан нь эцсийн дvнд vлдсэн гурав нь сvм хийдийн ёсчилсон удирдагчид болж байжээ. Ийм нєхцєл байдалтайгаар 1417 оныг хvргэж дараа нь шинэ пап V Мартиныг дэвшvvлжээ. Vvнээс ємнє байсан сvм хийдийн гурван удирдагч эрхээ буцаан єгсєн ч vнэндээ дєрвєн пап сvм хийдийг удирдаж байлаа. 

6

 

Васко да Гама Энэтхэгээс буцаж ирэхдээ хєлєг онгоцондоо янз бvрийн халуун ногоо, тэр дундаа хар чинжvv ачжээ. Тэрээр vvнээс 6000%-ийн ашиг олжээ. Энэ явдалаас хойш хорин жил гаруй хугацаанд Португалид Энэтхэгээс зєєж авчирдаг барааны 95% нь хар чинжvv байсан гэдэг. 

Дээр vед Европд тахал их хэмжээгээр дэлгэрч байхад усыг бодвол шар айраг аюулгvй байв. Учир нь шар айраг холер, цусан суулганы бактерын ферментацыг устгаж чаддагт оршиж байв. 

Нэрт далайн дээрэмчин Жон Тайлор 1721 онд португалийн Nostra Senora della Cabo дарвуулт усан онгоцыг дээрэмдэж хамгийн их олзыг салгаж чаджээ. Багийн гишvvн бvр хувиа єгч нийтдээ 42 том эрдэнэс, хагас сая талерыг алт хэлбэрээр дээрэмдэн авчээ.

1562 онд хатан хаан I Елизавета нvvрээ цууны хvчил болон хар тугалганы цагаан зосоор тvрхэж цэцэг євчнєєс vлдсэн сорвио нууж байжээ. Тэрээр хєгшрєлтийн шинжээ нуухын тулд хацараа даавууны єєдсєєр хаадаг байжээ.

7

Вавилоны хаан єєрийгєє жил бvр «дахин дахин сонгодог» сонин ёслолыг vйлддэг нэгэн байв. Тэрээр вавилоны шашны гол сvм болох Мардукт ирж єєрийхєє хаант засаглалын vед ямар ч муу юм хийгээгvй гэдгээ баталсан vг хэлдэг байв. Ингэхдээ тэр євдєг дээрээ сєхєрч суудаг бєгєєд сvмийн гол ламтан тvvнээс одон тэмдэгийг нь хуу татан авч хацар руу нь сайн гэгч алгадаж, чихнээс нь угзардаг. Тэгээд нэлээд хэдэн ёслолын дараа хаан шалгалтыг давлаа хэмээн тооцож цаашид хаанчлалаа vргэжлvvлдэг байжээ. 

Энэтхэгт гоо сайхны мэс заслыг манай тооллын ємнєх VI зуунаас эхлэн хийжээ. Энэтхэгчvvд хамрыг єєрчлєх мэс засалд vндсэндээ гаршсан байв. Учир нь гэвэл урван шарвасан хvний хамрыг тайрдаг байсан тул эдгээр хvмvvсийн хамрыг дараа нь засаж янзлах гээд яах ч аргагvй мэргэших нь гарцаагvй болж. «Гоо сайхны мэс ажилбарын анхны мэс засалч» бол эмч Sushruta байв. Тэрээр хацрын арьсны зарим хэсгээс  авч «хамар» vvсгэж хучих ба хамрын нvхэнд нарийн хоёр гуурс шургуулж хийдэг байсан аж.

Агуу Атилла хаан хуримын шєнєє хамраас нь цус гарснаас болж vхжээ.

Славянчуудын цагаан толгойг зохиосон Кирилл-ын ард тvмний дунд нэршсэн нэр нь Константин гэдэг байв. 

8

1040 онд шотландын лорд хууль ёсны хааны амийг хороож єєрєє хаан ширээг нь эзлэжээ. Харин 17 жилийн дараа амиа хороолгосон хааны хvv эцгийнхээ єшєєг авчээ. Хааны амийг хороогч алуурчны нэрийг Макбет гэдэг байсан бєгєєд энэ нэрээр алдартай зохиолыг бичих vндэс шалтгаан болжээ. 

XVI зууны хятадад зэс зоос ховордоод ирэхэд Хонгву хаан мєнгийг жижиг цаасан дээр зурагтай  хэвлэх «оновчтой зєв» шийдвэр гаргасан нь одоогийн мєнгєн тэмдэгт байв.

Титаникийн сvйрлийн vед амьд хvмvvсээс гадна муми хэлмэгдсэнийг цєєн хvн мэддэг. Египетийн хатан хаан Амен-Рагийн биеийг Их Британий музейгээс АНУ-руу зєєх ёстой байжээ. Одоо Их Британы музейд хатан хааны чулуун бунхны таг л vлджээ.